Kategoria: Bertso jarriak

Paula Amilburu Izargarai. Aramaion (Araba) 1994an jaioa. 2007an Arabako Eskolarteko txapelketan parte hartzen hasi zen, eta 2012an txapelduna izan zen. Urte hartan bertan Arabako Kuadrilla artekoan parte hartu zuen, eta hurrengoan lehenengo aldiz aurkeztu zen Arabako Bertsolari Txapelketara. Aurten jokatutako txapelketako finalean hirugarren sailkatu zen. Bertxoko irratsaioaren esataria ere izan da. Bertso udalekuetan begirale, bertso-eskolako irakasle eta hezkuntza arautuan ere aritu izan da.

Doinua: XILABAra jina nauzu (erdia)

Enkargu bat jaso duzu
zerbait idaztearena
dezenteki egiteko
badaukazu ahalmena
aurretiaz hasten zara
planifikatuaz dena
esperantza izaten baita
galdu ohi duzun azkena.

Lasaitasunez denboran
aurrera duzu jarraitu
pentsamendu intrusiboak
kolpean esnatu zaitu,
biharko entregatuta
lanak egon behar baitu,
ez da beste erremediorik:
gaur hasi ta gaur amaitu.

Kortisolaren menpeko
hogeitalau barra zazpi,
tartean zer gertatu den
ezin jakinda zehazki,
amaituta zeurekiko
diozu: “a zer idazki,
bi ordutan egiteko,
ez dago batere gaizki”.

Bizitza bat daramazu
estres ziklotik ziklora,
prokrastinazioz bilduta
ezkutatzen den geoda
esfortzuaren irudi
soilik etxetik kanpora
konstantziaren elizako
predikadore esnoba.

Farsante izanagatik
motxila bat bete kulpa,
karaktereko dohainak
ezin dituzu permuta
erdipurdiko emaitzak
zuk autoinduzituta
merdiokritate eternal
batera kondenatuta.

Esfortzu konstante bat ez
ote zen izango hoba?
Erantzuna eskibatzen
badaramazu denbora,
proiektutik-proiektura
ja ebidenteago da:
saiatzearen beldur zara
ez iristeko inora.

Jatorrizko edukira joan

Eñaut Martikorena. Hernanin (Gipuzkoa) jaio zen 1995ean. 2019ko Gipuzkoako Txapelketan hartu zuen parte, eta finalaurrekoetara iritsi zen. Horri esker, 2022an Bertsolari Txapelketa Nagusia jokatzeko txartela eskuratu zuen. Azken horretan finalaurrekoen bigarren faseraino ailegatu zen.

Doinua: Mainontzi

1.
Maltzurki esan zenidan
damurik ez al zen nigan
laster arte bat bota nuela
bien despedidan
a(ha)ztu nintzela segidan
galduz hizketa espiran
bateratzean hotz jardun behar
minen perspektiban

Jatorrizko edukira joan

Doinua: Eguzkiak urtzen du han goian

1.
Maitasunari zenbat olerki,
kantu eta omenaldi:
Ken Zazpi, U2, Dellafuente,
Lana del Rey ta Anari.
Nahiz eta noski ohikoena den
belaunaldiz belaunaldi,
beste gauza bat buruan pasa
ditut hainbat azkenaldi.
Aprobetxatuz ez nabilela
gaiari heltzeko nagi,
begiratzeko hark dituen ertz
ilunei eta xarmari,
erreparatuz ahal dudan eran
dudana ta ez dudanari,
gaur bertso batzuk nahi nizkioke
jarri laguntasunari.

Jatorrizko edukira joan

Doinua: Galerianoarena

1.
Malaga, Lekeitio,
Salou, Kroazia…
eguneroko estresa
geldiarazia.
Hartu kulero batzuk,
krema, orrazia…
txoko bat bihur dadin
gure oasia.

2.
Udan eraldatzen da
herria asteka:
astelehenak zapatu,
eguenak domeka.
Kaleak garbituta
ta lorez beteta,
beste behin bisitariz
beteko da eta.

3.
Bizitza bilakatzen
da ustekabean
gauak kaña artean
ta goizak harean.
Merezi du ordaintzea
—fijatu marean!—
kafe bat hiru euro
itsaso parean.

4.
Neure etxean arrotz
sentitzea dana,
jendea, erritmoa,
kaleko jarana…
ez da bateragarri
zazpietan lana.
Gauero hamarretan
ixten dut pertsiana.

5.
Gauero kontzertuak
daude zuzenean,
tabernetan turista-
-filak barrenean;
herritarrak guri esker
dabiltza lanean!
Zer egiten da hemen
gu ez gaudenean?

6.
Irailean, beroa
lurruntzen hasia,
berreskuratzen dugu
itsaso gazia.
Bukatzean zikloa
ta lo eskasia
negua bihurtzen da
gure oasia.

Jatorrizko edukira joan

Xabat Illarregi Marzol. Leitzan jaioa (Nafarroa), 2001ean. Zortzi urte zituela hasi zen bertso eskolan. Geroztik, birritan izan da Nafarroako Eskolarteko txapeldun, eta Euskal Herrikoan ere kantatu du lau aldiz. Pare batean izan da Nafarroako finalean, eta Txapelketa Nagusiko saio batean kantatu du, iazko irailean.

Doinua: Kantuz egin behar det

1.
Herri hau bete-bete
dagoenez guduz
zalantza asko dauzkat
sortzeko helburuz
asko aldatu gara
jendez, testuinguruz
nahiz hornitua egon
abestiz, liburuz
galdera bat badaukat
nik nire aburuz
zein ikuspegi dugu
kulturari buruz

2.
Behar dira plazetan
Zetak eta Huntza
behar da herrigintza,
dirua, hezkuntza
herri hau salbatzeko
zein da asmakuntza
euskarak eramango
gaitu gu goruntza
zer behar du: hizkuntzak
kulturaren funtsa
edota alderantziz
kulturak hizkuntza?

3.
Elkar beharko dute
gutxi gorabehera
baina zer da kultura?
da nire galdera
da artea, da dantza,
da bertsoa bera,
da lituratura, da
musika, opera…
hamaika arlo daude
nire arabera
baina denek ez dute
garrantzia bera

4.
Makro festibaletan
kontzertuak iaio
baina txikia ez da
hain eroso jaio
Zernbat diru-laguntza?
Zenbat bertso saio?
Beti gabiltza zama
beraren karraio
kultura bizi bat nahi
dugu, ze arraio!
baina behar duena
eman behar zaio

5.
Hau dena noiz hasi zen
ezin da zehaztu
hori galtzeak dakar
horrenbeste gastu
historiak indarrez
gaitzake erraztu
urte luzeetako
lanetik arnastu
sor dezagun berria,
asmatu, jolastu
baina nondik gatozen
ez dezagun ahaztu

6.
Nahi nuke azkeneko
ideia azaldu
herri honek askoren
beharra ez al du?
ez dezagun hizkuntza
handitara saldu
nahiz ta hegemoniak
txikitu, zapaldu
sor dezagun kultura,
babestu, zabaldu
daukagun ondarea
ez dezagun galdu

Jatorrizko edukira joan

Sustrai Colina Akordarrementeria. Urruñan jaioa (Lapurdi), 1982an. Gazte hasi zen bertsotan, Hendaiako (Lapurdi) bertso eskolan. Irakasle ere aritu zen bertan, baita Iruñeko bertso eskolan ere. 2001az geroztik izan da finalista Txapelketa Nagusian, eta bi aldiz lortu du txapela Xilaba txapelketan.

Doinua: Mutil koxkor bat

1. Desegin baino lehenago nola
zitroinak Coca-Coletan,
aldi galduen bila gabiltza
oinetakoen zoletan.
Mailuak ezin iltzerik jota
ahazturaren oholetan,
garun-aztarnak agertu omen
dira intxaur-oskoletan;
zure izenik kantatzen al da
biharko ikastoletan?

2. Jende artean bezain bakarrik,
libre baina kaioletan,
Tchia haziak gosaldu arren
gauak bustiz alkoholetan,
Instagramean betikoturik
hilak legez formoletan,
fedea krosfit, Mindfulness, Tinder
edo Williamsen goletan…
Gure izenik kantatzen al da
biharko ikastoletan?

3. Hausten zein eusten konbentzioen
araberako roletan,
non kontsolatzen da haragia?
Ez bideo-kontsoletan.
Desagertuen izenik ez da
hilerriko marmoletan,
ez arimarik ChatGPTean
zein parazetamoletan.
Gure izanik kantatzen al da
biharko ikastoletan?

4. Laster dira bus turistikoak
basque green artzain-txaboletan,
haize-erroten gasna dastatzen,
5G bila arboletan.
Bankuak ezin ordain litezkeen
etxeen errekolektan,
baserritarrak berriz itotzen
poltsako eskaroletan.
Lurrak oraindik kantatzen al du
biharko ikastoletan?

5. Etorkizunik ez bazegoen
burdin nahiz berun oletan,
Ibarretxeren planean ala
Iglesiasen koletan,
gure esku zer dago estatu
frantses zein espainoletan?
Susmagarriak ez izatea
polizia-kontroletan?
Ze hizkuntzatan kantatzen dute
biharko ikastoletan?

6. Nahiz Landetako udatiarren
zorion ezaxoletan
besteen itzalak baizik ez diren
ikusten guardasoletan.
Zure bisaia marrazten ari
da hondar-zirimoletan,
zer kantatua izan dezaten
biharko ikastoletan,
desegin baino lehenago nola
zitroinak Coca-Coletan.

Jatorrizko edukira joan

Oier Etxeberria Zubimendi. Azpeitian (Gipuzkoa) jaioa, 1997. urtean. 11 urterekin hasi zen bertsotan, eta, egun, Erniarraitz bertso eskolako kidea da. Bere lehenengo plazak gazte sariketetan egin zituen, eta 2019an lehenengoz parte hartu zuen Gipuzkoako Bertsolari Txapelketan.

Doinua: Kantuz sortu naiz eta

Zerbitzatu gaitzaten
nola dugun laket
desoreka daukate
barraren bi aldek
kafe kikara edo
txikito godalet
zer ikusten dituen
kontatu dezaket
mostradore atzetik
tabernari batek

Goizetan kafesnea
lehenengo otordu
kaixo eta mesedez
eskatzeko modu
langile bakartien
proletario gu
adeitasun tanta bat
gehitzen badiogu
zenbat ordaintzen da ta
zenbat balio du?

Eguerdian terrazan
begira aritu
familiak haurrekin
nitzake aurkitu
ezin badu amaren
bermuta ukitu
umeak kalamarrak
behar omen ditu
bazkaria mikatza
baietz iruditu

Lehen zutenek Manso
ardoaren mantxa
errioxar barrikan
dute esperantza
batzuek urtekoa
gehienek kriantza
lehen biak dastatu
laurekin balantza
kopak mokoa findu
egiten du antza

Ilunabarrez tripa
zorriak ugaldu
koadrila bat barrara
ohi zaigu azaldu
galdetzeko: tortillak
tipula ba al du?
parrandan ezin denez
denborarik galdu
Voll-Damm bana besterik
ez dute afaldu

Regetoidun larunbat
iluntze osoak
nerabe aurrenekoz
mozkorren pausoak
amonaren pagatik
beteta basoak
konbinatu xelebre
likore gozoak
begira baleuzkate
euren gurasoak

Goizaldera ixteko
musika emenda
argiak piztu eta
Coca Colak zenba
zabor kamioi hotsik
ez da entzuten ba
gosaltzera doazen
horditu zerrenda
ilunetako lanez
lotsatzen hasten da

Jatorrizko edukira joan

Sarai Robles. Barañainen (Nafarroa), 1996an sortua, udalerriko Alaitz ikastetxean ikasi zuen, eta han hasi zen bertsoekin jolasten. Lehen Hezkuntzako laugarren mailan zela sortu zen Barañaingo bertso eskola, eta bertan aritu da ordutik. Hirutan kantatu du Nafarroako Bertsolari Txapelketan.

1) Aurtengo uda ekuadorrera
iritsi den egunean
hiri batean non ez daukagun
asko amankomunean
horren albiste harrigarriak
entzuten ditugunean
ez karabelak, eta ez orkak
yateen kontra jardunean;
esan didate azaldu dela
izurde bat Iruñean.

2) Portalean bi nerabek muxu
eman behar zuten unean
aditu dute ahots bat haien
arteko isilunean
blokeko andre zaharrak dira
txutxu-mutxu lizunean
hala zabaldu da albistea
gure etxeko auzunean;
“jakin al duzu azaldu dela
izurde bat Iruñean?”.

3) Protesta pizten ari denean
Bigarren Zabalgunean
ez izateko zuhaitzen ordez
horrenbeste hutsune han
prentsaurreko bat deitu du Udalak
aski modu ilunean
esan dute: “hau gerta zitekeen
Zurriolan, Urumean …
baina, hala da, gaur azaldu da
izurde bat Iruñean”.

4) Berriz ere ez denean egon
txoznarik txoznagunean
kontzertu oro debekaturik
horren modu immunean
apenas inor ezin denean
bizi askatasunean
kalera irten da polizia
lehenengo abagunean
topatu behar ei dutelako
izurde bat Iruñean.

5) Haur eskoletan greban daudela
ia ahaztu dugunean
sindikatua bildu denean
mahai baten ingurunean…
billabesako ondoko haurrak
bere izate xumean
isilgordean esan dit modu
ia-ia errudunean:
“egia al da azaldu dela
izurde bat Iruñean?”.

6) jendea biltzen hasi denean
hiriaren lotunean
handitzen ari da haserrea
guztien deliriumean
”hondartza non da? Aquí no hay playa!”
entzuten da urrunean
hutsuneren bat topatu dute
sortutako ipuinean …
ez duelako inork ikusi
izurderik Iruñean.

Jatorrizko edukira joan

Doinua: Hil da Canovas

1. Orain lau urte, martxo aldean,
hala esan zidan senak:
“inprimakian idatz itzazu
izena ta abizenak”.
Nonbait, hau egin behar zuen bertso-
eskolan ibiltzen zenak,
eta kontatu nahi ditut bertan
bildutako bizipenak,
zer sentitzen den jakin dezan hau
inoiz bizi ez duenak.

2. Urte osoan hamar eguntxo
hauen zain egoten gara,
amesten dugu eta burbuila
honi darion patxada.
Eta iritsi ohi direnean,
itxarondako erara,
urte oso bat ikusi gabe
bihurtu liteke traba,
baina berriro elkartu eta
dena lehengo berdina da.

3. Leku honetan bazaude hainbat
izaten dira sintomak:
pultserak, krema usaina edo
begi-zuloak kristonak.
“Atzo gauean”-ekin hasi ohi
diren “muxu_eman zionat”,
edo eta behin atzean utzi
badituzu hango hormak,
ingurukoek ulertuko ez
dituzten hitz eta bromak.

4. Behin otordua bukatuz gero
lanordua iritsi da,
eta nahiz beti ez den izaten
polita alternatiba,
zoragarria ez al da nola
aldatzen den perspektiba?
Nola gainezka izaten dugun
bertan iniziatiba,
ontzietako zikinak ere
gustora garbitzen dira.

5. Goxotasuna ta besarkada
izaten delako dana,
dena delako “behar baduzu
jo ezazu niregana”.
Nahiz ta resaka emozionalak
gero_ematen didan lana,
bera_izaten da sarri, sentitzen
badut gehiegizko zama,
barruko ondo_ez dakidan zera
indarberritzen didana.

6. Niretzat horren direnez gauza
eder eta perfektuak,
kontatu ditut hamar egunok
gordetako sekretuak.
Uste baduzu ez ditudala
esan gauza konkretuak,
barka, hitzotan noski egongo
direla zer hobetuak,
nik ere_ezin dut ta azaldu
zer diren bertso_udalekuak.

Jatorrizko edukira joan

2004an hasi zen bertso eskolan Xabi Igoa (Aramaio, 1992), 12 urte zituela. Bi bider izan da Arabako Bertsolari Txapelketako finalista: 2015ean eta 2017an. Kuadrila Arteko Txapelketari dagokionez, 2010ekoa eta 2018koa irabazi zituen, Aramaioko taldearekin.

Doinua: Alduderi begira

Eguzkia atera
baino lehen paretik
traktoreak osatu
dezaken kaletik,
burniz orrazten naute
nire azaletik,
jende artera berriz
azaldu aurretik.

Hiru running zaletu,
bi txakur katean,
eta hamabost kaio
ur-hare tartean.
Goiza nigan hasten da
beste behin bakean,
lehenengo sonbrilak
zulatu artean…

Ostean jausten zaizkit
sobera daudenak:
toallen hari puntak,
nahi ez diren kremak,
eta bokatak xerra
enpanatuenak,
gustura biltzen ditut
hauen apur denak.

Zenbat sartu liteken
zuloen kabidan…
(nola dena estaltzen
ederto dakidan)
Mesede bat daudenei
tabako desiran:
zuen zigarrokinik
ez itzali nigan.

Hareetara pote
pala ta rastrela,
Sukia, Amenabar…
balira bezela…
Umeek gehienetan
jakin dena dela,
ikusten dutenetik
ikasten dutela.

Izar formako molde
hatz ta eskuare
bilakatuz aurretik
zena soilik hare
kutsu efimeroko
kostako ondare,
bihar desagertuko
dela jakin gabe.

Hona eguneroko
bat konpasatua.
Behin jende uholdeak
hau arrasatua,
bilakatzen naiz haize
hotzek lisatua
maitaleentzat ohe
inprobisatua.

Jatorrizko edukira joan