Kategoria: New Yorkeko munduak

Gauza jakina da Barandiaranek Saran hartu zuela babes gerraostean. Eta bien bitartean hango jendeari kontu zaharrak biltzen ibili zela, hori ere bai. Ez zen geldirik egotekoa ataundarra. Axularri buruz ere galdetu zien herritarrei. Estimatzen zuen idazlea Barandiaranek. Konturatu zen, Pedro Agerre Axular, euskal idazlea, tradiziozko ipuinetan agertzen zela pertsonaia gisa. Benetako bizitzako pasarteak gogoan zituzten herritarrek, baina saratarren oroimenean legendazko izaki bilakatua zen sasoi bateko erretorea. Ipuinetako batean kontatu zioten nola Axularrek estudioak ikasi zituen Salamancan eta bertan deabrua bera izan zuela irakasle, haren leizean. Axularrek itzala galdu omen zuen horrela, deabruak lapurtu zion, ikasketen ordain gisa edo. Geroztik itzalik gabe bizi izan omen zen Urdazubiko idazlea. Eta itzalik ez izatea ez zen gauza ona, hilondoan zerura joan nahi bazenuen behintzat. Horixe kontakizuna.

Jatorrizko edukira joan

Hizkuntzek izenak dituzte, baita abizenak ere. Pertsona jakin batek era batean edo bestean ikusiko du hizkuntza bat, haren eskarmentu pertsonalaren arabera. Hona zenbait adibide:
New Yorketik itzuli berri, Ganten izan nintzen, Belgikan, bertan aurkezten baitzen nire bigarren nobela “Musche”, nederlanderara ekarria. Nobelako protagonistak, Robert Mussche idazleak, gerra garaian Bilbotik ihes egindako neskatila bat hartu zuen bere Ganteko etxean. Horixe da eleberrian kontatzen nuena. Zorionez, heroi txiki haren bizipenak bere hizkuntzan jarri dituzte orain.

Jatorrizko edukira joan

Ikasturte amaieraren karietara, erabaki dute gurasoek asteburu pasa joatea eskolako familiak. New Jersey-ko parte natural batera. Guk autorik eta camping dendarik ez dugunez esana genuen ez ginela joango baina azken egunotan areagotuz joan da haurren presioa. “Mundu guztia doa eta gu etxean”. Umeen kexuei eutsi ezinik, halako batean sartu naiz sarera eta erosi dut merkatuko camping dendarik merkeena. Ehun dolarretan denda eta bi ohe puzgarri. Ez dago gaizki. A ze pagotsa. Autoa alokatu eta abiatu gara New Jersey-ra atubideetan barrena. Estatu Batuetan autoa gidatzea aski erraza da, ez da martxa aldatu behar, pedalak zanpatu eta aurrera, barraketako autotxokeetan bezala.

Jatorrizko edukira joan

Azken eguna da New Yorkeko PS 87 eskola publikoan eta gurasoak patioan daude haurrak jaso zain. Maila bakoitzak patioko lurrean letra bat du margotua eta letra haren gainean egon behar dute esperoan. Gela bakoitza patioko bazter batean. Atera orduko, gurasoak haurrak saritzen hasi dira, opari txikiak, etxean egindako diplomatxoak, besarkadak. Gauza handia da ikasturtea bukatzea, lan eskerga egin dute haurrek eta badakite hori baloratzen gurasoek. Guretzat, New Yorken igarotako urtean ezustekorik onena eskola izan da. Jauzi handia dago irakasteko eran, han eta hemen. Formei dagokionez eta edukiari. Ordutegia trinkoa da, umeek gosaria eta bazkaria eskolan jaten dute, debalde. Horrela bermatzen da haurrek behintzat egunean birritan jatea, gero etxean afalduko ez balute ere.

Jatorrizko edukira joan

Ilunabarra New Yorken gorrizta izaten da ekainean, eta hiriko eraikin luzeak laranja kolorez margotzen ditu une batez. Kaleak zuzenak direnez, urrunetik ikusi ahal da eguzkia sartzen. Hudson River ibaiaren atzealdean ezkutatzen da, New Jersey-n. Egunez bero egiten du, sargori, baina iluntzean goxatu egiten du eguratsak eta une atsegina izaten da paseorako. Ibai ertzera joan gara ilunbista ikustera. Manhattan goitik behera zeharkatzen duen autobidearen azpitik igarota. Etxera bueltan gentozela, hantxe, autopistaren bazterrean, zerbait magikoa gertatu zaigu. Zelaitxo bat ipurtargiz beteta zegoen, dirdira egiten zuten, txandaka, bata besteari erantzunez edo, ohi duten moduan. Argitxoek olatuak sortzen zituzten, antzinako sinfonia bati jarraituz bezala. Nola izan liteke zortzi milioi biztanleko ziutate batean hainbeste ipurtargi egotea, autobideko autoen zaratari jaramonik egin gabe? Halako gauzak ditu hiri honek. Gogorra da, latza, baina opari ederrak ematen ere badaki, gutxien espero duzunean.

Jatorrizko edukira joan

Stonewall gayak onartzen zituen taberna bakarretakoa zen New Yorken. Village auzoan, ukuilu batean moldatu zuen taberna mafia italiarrak (mafiako nagusi baten semea trans batekin omen zegoen maiteminduta). Polizia txitean potean sartzen zen tabernara eta jendea atxilotzen. Baina 1969ko ekainaren 28an gauzak aldatzen hasi ziren. Tabernan zeuden gay, lesbiana eta transsexualak, nazkatuta, altxatu egin ziren. Geroztik dena aldatu zen.

Jatorrizko edukira joan

Munduko etxerik garestiena saldu da New Yorken. Central Park-aren hegoaldeko ertzean, lau solairuko pisu batek 238 milioi balio izan ditu. Oso garesti dira etxeak hemen, eta normalean txikerrak eta zaharkituak izaten dira. Etxeen garestitze hau ez da soilik Manhattan-era mugatzen, hots, erdialdera, auzoetara ere iritsi da, Harlem edo Brooklyn aldera esate baterako.

Jatorrizko edukira joan

New Yorken dohainetako bat da filmetako pertsonaiak bizitza errealean ezagutzen dituzula. Jose Tasende eta Milton Sterow-ekin geratu gara bazkaltzeko. Edadetuak dira biak baina ez erretiratuak, hemen ez da inor erretiratzen, are gutxiago sormen munduan. Josek sekulako bizitasuna dauka, begiekin egiten du berba. 40 urte bete berri ditu La Joya-n duen galeriak.

Jatorrizko edukira joan

ortzi urteko alabak emakumezko bat hautatu behar zuen eskolako lan bat egiteko. Andrazkoaren bizitza eta pentsamendua azaldu behar zituen lanak. Good Night Stories for Rebel Girls (lotarako ipuinak neskato bihurrientzat) izeneko liburuan bazeuden adibideak.

Jatorrizko edukira joan

Sarrera bat lortu nuen El silencio de otros (Besteen isiltasuna) Almudena Carracedoren dokumentala ikusteko. Francoren biktimei buruzkoa da. Village auzoko Film Forum-en botatzen zuten. Mukuru betea zegoen aretoa. Bikote heldu baten ondoan esertzea egokitu zitzaidan. Espainiarrak ziren, diplomatikoak.

Jatorrizko edukira joan