Egilea: Berria

Joanes Illarregi Marzol. Leitzan (Nafarroa) jaioa, 1999an. Bere jaioterriko bertso eskolan egin zituen lehen pausoak, eta 2007an parte hartu zuen lehen aldiz Eskolarteko Txapelketan; hirutan izan da Nafarroako Eskolarteko Txapelduna. Lau aldiz hartu du parte Nafarroako Bertsolari Txapelketan: finalerdietara iritsi zen 2017an, eta azken hiru aldietan —2019, 2021 eta 2023— laugarren postua erdietsi zuen. 2022ko Bertsolari Txapelketa Nagusian finalera iritsi zen.

Doinua: Kantuz sortu naiz eta

Zakarrontzi horiak
Ezin beteago
Ditugun garaiotan
Guztia akabo
Oxigenoa al den
Sinestuta nago
Berau behar baitugu
Geroz ta gehiago
Oxigenoa al den
Sinestuta nago
Joaten naizen toki
Guztietan dago.

Mendira joan arren
Purutasun bila
Bide bazter denetan
Lata ta kolilla
Plastikoa lurrean
Geratu dadila
Gel, barrita, Isostar
Eta gatz pastilla
Plastikoa lurrean
Geratu dadila
Lehengo mendiak dira
Gaurko zabor-pila.

Supermerkatuena
Aipatu nahi nuke
Lotsa izpi bat eman
Beharko liguke
Platanoa plastikoz
Ontziratzen dute
Euro terdi gehiago
Graziaren truke
Platanoa plastikoz
Ontziratzen dute
Ta aurpegira barre
Egiten digute.

Kirurgia plastiko
Ongi pagatua
Gure minak probesten
Ditun merkatua
Ezagutuko dugu,
Madarikatua!
Itxurarena denez
Gai delikatua
Ezagutuko dugu,
Madarikatua!
Zahartzen ez den pertsona
Plastifikatua.

Honek autokritika
Pixkat merezi du
Bertsolariok dena
Ere ez dakigu
Gaiak heldulekurik
eman ez badigu
Berdin kantatu behar,
Baten faltan hiru
Gaiak heldulekurik
eman ez badigu
Plastikozko bertsoak
Irteten zaizkigu.

Gizarte likidoan
Ze harreman mota
Pertsona jarri dugu
Pertsonaren kontra
Jendea kontsumitzen
Ohituta dago-ta
Plastikozko harreman
Etengabe(e)n soka
Jendea kontsumitzen
Ohituta dago-ta
Bat sortu, erabili,
Aspertu ta bota.

Gaurkoak honeraino
Bukatuko dut, bai
Bertso bidez ez dut ta
Inor kutsatu nahi.
Sorta hau entzutean
Bi bide, nolanahi:
Ez bazaizu gustatu
Ez nago zure zai
Sorta hau entzutean
Bi bide, nolanahi:
Ta gustatu bazaizu
Berziklatu lasai!

Jatorrizko edukira joan

Maddi Aiestaran Iparragirre. Beasainen (Gipuzkoa) jaioa, 2001ean. 2009an hasi zen Goierriko bertso eskolan; lehenengo idatzizko taldean, eta bat-batekoetara pasa zen ondoren. Gipuzkoako Bertsolari Txapelketan izena eman, eta udazkenean hasiko den faserako sailkatu da. Euskal filologia ikasitakoa da, eta Euskaltzaindiaren Mintzola beka lortu zuen, bere Gradu Amaierako Lanarekin. Ahalduntze Bertso Eskola Feministako kide ere bada.

Ezer galdu nahi ez duena
Doinua: Konstituzio berria (J. Tapia)

Gaugiro ona dago kanpoan
eta larunbat gaua da,
udazkeneko errutinan du
abuztuak begirada.
Aprobetxatu egin behar da,
egin ahal beste kedada,
zuk erabaki, gaizki pasako
duzu joaten ez bazara.

Bera hor dago sofan jarrita
pelikula bat du ozen,
hankak mahaitxoan gurutzatuta
ta burua egoskortzen.
Pipak ahora eraman ahala
zaio burura etortzen,
lagun denak ze gustura dauden
Bilbon eta Lekarozen.

“Zergatik ez naiz haiekin joan?”,
“ze ondo pasako dute…”,
“ez da hain berandu, joe, agian
kotxea hartuko dut, e!”.
Agobiatzen da porai dabilen
lagun bakoitzaren truke;
lehen hemen egon nahi zuen, baina
orain han egon nahi luke.

Berez ez zuen zerbaitegatik
etxean egon beharrik,
lasai botata egon nahi zuen,
ez du aitzakia txarrik.
Baina barrena jaten diote
mila mamu beldurgarrik;
“guztiak super ondo pasatzen
eta ni hemen bakarrik”.

Gogoa dauka lagunak dauden
konpartsan, tabernan, plazan,
“sortuko dira lau dantza hemen
ta beste zazpi jolas han”.
Bihar elkartzen baldin badira
eguneroko terrazan,
lagunek hitz bat esango dute
eta ezingo du jasan.

Ezer galdu nahi ez duenak nahiz
dena behar duen bizi,
manta azpian ezkutatu da,
bere FOMO, bere krisi.
Denean egon beharra zaigu
maiz antsiazko gutizi,
ba egon lasai, ez dago zertan
plan denetara iritsi.

Jatorrizko edukira joan

Eneko Abasolo Txabarri, ‘Abarkas’. Iurretan (Bizkaia) jaioa, 1976an. 1998an parte hartu zuen bere lehenengo Bizkaiko Bertsolari Txapelketan. Bertan, bi aldiz sailkatu zen finalerdietarako: 2010ean eta 2018an —zortzigarren izan zen lehengoan, eta zazpigarren bigarrenean—. 2004az geroztik, txapelketako zazpi finalaurrekoetan izan da. Azkenengoan 2023koan, 15. geratu zen finalaurrekoetako sailkapenean.

Memoria
Doinua : 14 heriotzena

Memoria osatzen da
Lurrez eta Harriz
Minetako negarrez
Ta pozaren irriz.
Amama eta bere
Ahizpa letra larriz
Oroitu nahi nituzke
Justizi egarriz
Beraien historia
Bertsotan ekarriz

Durango bonbardatu
Zuten orduetan
Faxistei beldurra,
Sartu hezurretan.
Babesa hartu zuten
Ihesi Sopuertan,
Bertan egon ondoren
Hainbat egunetan
Desgrazia zain zuten
Bueltan Iurretan

Iseko Filomena
Madrilen lanean,
Ezustean etxera
Itzuli zenean
Ja iñor ez zegoen
Baserri barnean
Ta faxistek jomugan
Jarri azkenean
Nonork txibatazoa
Eman zuenean

Bortxatu egin zuten.
Guk zenbat galdera
Ta ondoren erahil.
Posible ote da!
Lurrean utzi zuten
Luze luze bera
Bertsio ofizialak
Zion arabera
Bakarrik erori zen
Eskilaran behera

Ahizpa bat erahila
Betirako drama!
3 neba kartzelan
Espainian barna.
Minean murgildurik
Bizi zen amama
Ta orain oroituaz
Berriz iragana….
Pena dugu inoiz ez
Galdetu izana

Gure Amama Miren
Zen min horren lagin
Zenbat familietan
Gertatu zen berdin
Itxi gabeko zauri
Joan gabeko min
Bertsotan kontatu dut
Historia gordin
Pasatua sekula
Ahaztu ez dadin

Jatorrizko edukira joan

Manex Agirre Arriolabengoa. Aramaion jaio zen (Araba), 1982an. Arabako bertsolari gazteen txapelketa izan zuen lehen plaza, eta orduztik bertsoari loturiko hamaika jardunetan aritu da, bai kantuan eta bai eragiletzan —izan hedabideetan, bertso eskoletan zein Bertsozale Elkartean—. 2011ko eta 2015eko Arabako Bertsolari Txapelketeten txapeldun izan zen, baita 2020ko Arabako Kuadrilla arteko Bertso Txapelketen talde irabazleko kide ere.

Hocney¹, Cano² eta Cheever³ igerilekuan

Doinua:

Ur berdezko lauki bat
goizeko argia
bainujantzi azpiko
Zure ilargia
Uztailerako nagi
Dator belardia
haragizko airea
zeru zohardia.

Zafirozko ur-masa
Hotzaren atari
Eskaileran brontzezko
Bost igerilari
Urrelilien usain
Leuna du ari
Iparreko kumulu-
Hodeien ehiztari.

Berun koloreko ur
ia solidoa
Heskai arantzadun bat
Zerurantz igoa
Txikle mastekatuak
Tom Collins giroa
Arnas hots likatsuak
Mina, bertigoa.

Zulo bat urezkoa
Inork hautatua
Jauzi berekoi batez
bularreratua
Eguzkiak mindua
Du begiratua
Tesela zerrenda bat
Polikromatua.

ilundutako urak
ezpain urdinkarak
Erlastarren hilobi
Izozki-kikarak
Zakur bustiak ihes
Mahaiei ostikadak
Baldosa ertzeko marra
Eten du ikarak.

Ur zinezko kloratu
laino grisak baxu
Hartxintxarrak bisturi
Oinen amenazu
Atorra bustiaren
Azpitik txeratsu
Argizagi ederra,
argi egidazu.

Jatorrizko edukira joan

Aetz Etxart Sarasola. Urdiñarben jaio zen (Zuberoa), 2004an. Sohütako ikastolan hasi zen bertsotan, Xan Alkhatekin, eta Larzabaleko (Baxenafarroa) Manex Erdozaintzi kolegioan eta Baionako Bernart Etxepare lizeoko bertso eskolan segitu zuen. Iparraldeko Eskolarteko Txapelketan parte hartu izan du, eta birritan kantatu du Euskal Herriko Eskolarteko Bertsolari Txapelketaren finalean. Ozazeko (Zuberoa) bertso eskolan aritzen da egun.

Koblaka
Doinua : Oihan Beltzean

Larraine edo Iruri xokotik
koblen melodia ezagün
haiek ützi deiküen ekhi izpiak
orano argitzen dü egün
haien botzak bortüen artetik
oihartzüna beitü hürrün
Etxahun eta Ligetxen ildotik
gük ere ikas dezagün

Bertsoz bertso, errimaz errima
herri baten historia
kanto poema eta pastoralez
beterik dügü memoria
hazi berriak erein nahian
hau beita gure xedia
bertso eskolatik arra abia dadin
esperantxaren txoria

Oihan beltzetik argi leinürüa
aitzina joan ahala
txori ttipiak zabaltü dezan
osoki bere hegala
lotüra sendoz hitz bardin batez
zelüa zabal dezala
deskubri dezan mügen gainetik
den libertate zabala

7 kolore ezberdinekin
betatzen da ortzadarra
gure hitzaren hats berritzeko
bada oroen beharra
erreka ez dadin hola agortü
behar dü itürri azkarra
aitzina joanez bere bidean
lotüz oroen indarra

Jatorrizko edukira joan

Saioa Alkaiza Guallar. Iruñean jaioa, 1991. urtean. 12 urterekin hasi zen bertsotan, Antsoainen ikasle zela. Hara joan zitzaien Estitxu Arozena bertsolaritza irakastera, eta haren eskutik jantzi zuen 2021eko Nafarroako Bertsolari Txapelketako txapela. Kazetaritza eta Gizarte Antropologia ikasketak eginak ditu, eta Iruñerriko bertso eskolako eta ahalduntze bertso eskolako kide da. Birritan irabazi du Iruñeko egile berriendako euskarazko literatur lehiaketa.

IZAN EZ DEN KAFE HORRI
Doinua: Garia saltzen nengoelarik II

“Gera gaitezke?” whatsapp motza da
porroten epigrafea,
zeren kafe bat nahi duzu, baina,
zuk ez duzu nahi kafea.

Kafea irentsiz esan didazu:
-“Barka, denbora behar dut”.
Eta ordutik ordularien
orratzak gorroto ditut.

Ordularia, antsietatez,
tik, tak, tik eta tik, tak, tik…
negar-zotinka ari omen da
neure buruarengatik.

Neure burua, muxuka dabil,
aldiz, ote naiz neroni?
eta “muxu” dei al dakioke
listu trukaketa honi?

Honi deritzo bakardadea,
barnean txutxu-mutxuka,
lehen parrandan, ni ezagutzeko,
ezezagunak muxuka.

Muxuka, nonbait, dolu zaporez,
“gurea” ez den bizitzan,
guztia izan zitekeelako
eta ez delako deus izan.

Izan ez dugun maitasun hura,
sortu ez zaigun umea,
gurea ez den etxea eta
bizi ez dugun unea.

Une honetan, gaupasa usainez,
bidali ez dudan whatsappa…
“gera gaitezke?” esan nahi dizut,
nostalgiari tiraka.

Tiraka doaz gauak, egunak…
porroten epigrafea,
biak batera hoztu artean
bihotza eta kafea.

Jatorrizko edukira joan